LUNANOMICS III

Энэ удаагийн нийтлэлдээ цагаан сарыг түгээмэл тоон мэдээллийн хүрээнд инферентал буюу тайлбарлах статистикуудын хүрээнд авч үзлээ. Эхлээд нь ЦС баяраар гардаг зардлуудыг тус тусад нь авч үзье. Энэ хугацаанд маш их шууд зардал гарахаас гадна шууд бус (алдагдсан боломж – АБӨ гэх мэт) зардал гарч болно.

Макро түвшинд. Цагаан сарын үеэр ихэнхидээ 3 хоног (амралтын өдрүүд орохгүй) амардаг билээ. Энэ амралтын хугацаа нь нөгөө талаас алдагдсан “бүтээмжийн” өртгөөр илэрхийлэгдэнэ. Тухайлбал, хэрэв цагаан сарыг тэмдэглэхгүйгээр ажиллацгаасан бол ямар хэмжээний баялаг нэмж бүтээж болох байсан бэ? Баярыг тэмдэглэснээр ойролцоогоор хичнээн хэмжээний баялаг үгүй болж болох вэ?

Улсын хэмжээнд бүтээмж ҮСХ-н мэдээллээр 5100 төгрөг байдаг байна. Харин манай орны ажиллах хүчин 1.05 сая байдаг бөгөөд энэ ажиллах хүчний 3 хоногийн турш 8 цагаар ажиллаад бүтээх баялаг байхгүй болно гэж барагцаалж үзье. Тэгэхээр ажиллах хүчний АБӨ = нийт ажлын цаг*бүтээмж*нийт ажиллагсад = 8*3*5100*(1.05 сая) болно. Эндээс нийт ажиллах хүчний АБӨ бараг 129’254’400’000 (129 тэрбум төгрөг) болж байна.

Микро түвшинд. Mongolian Economy сэтгүүлд хэвлэгдсэн мэдээллээс нэг өрх цагаан сарын бэлтгэлд хамгийн багадаа 2 сая төгрөг зарцуулдаг ажээ. Ойр хавийнхаа айл өрхүүдийг ажиглаад байхад ч ер нь 2 сая гаруйг зоолттой зарж байна.

• Дунджаар гэр бүлүүд золголтонд 100-200 мянган төгрөг зарцуулдаг.
• Бууз баншны хувьд 30-40 насны гэр бүлүүд дунджаар 600-800 бууз хийдэг. Харин настайчууд ирэх зочдынхоо тооноос хамаараад 1500-2000 бууз хийдэг ажээ.
• Зөвхөн ууц 150000-с 450000 төгрөгийн үнэтэй байдаг.
• Ул боов нэг ширхэг нь 1800, 15 ширхгээрээ 27000. Еэвэн нь болохоор 7000 төгрөг.

Ингээд л тухайн гэр бүл яаж тэмдэглэхээс хамаараад нийт шууд зардал бол зоолттой 3 сая гараад явчихаж байна. Энэ нь нөгөө талаасаа дундаж монгол ажилчны сарын цалингаас 6 дахин илүү үзүүлэлт. Нэг өрх дунджаар 5 хүнтэй ба 2 нь ажилладаг бол 3 өрхийн сарын орлогоор нэг өрх 3 хоногийн турш баярлаж байнаа гэсэн үг... 

Түрүүний 2 нийтлэлдээ нийлээд яаж ч бодсон Цагаан сарын "хэмжээг бууруулах" гэсэн санаа ОРТОЙ л байх шүү. Ямартай ч модон морь жилдээ энэ баяраа тэмдэглэдэг шиг хангалуун болохын ерөөлийг бүх Монголчуудад тавья.